Beslenme kişiseldir ve mevsimlere göre değişiklik gösterir. Çocuklar ve bebekler için sağlıklı beslenmede önerdiğimiz her dönemde mevsiminde çıkmış taze sebze ve meyveleri tüketmeleridir. Bebek beslenmesi için de yazın mevsimine uygun sebze ve meyvelerin tercih edilmesi uygun olur. Haziran ayına girdiğimiz bu günlerde tezgahlar iyice çeşitlendi ve renklendi. Tabii ki sofralarımızda şenlendi.
Çocukların beslenmesinde sebze ve meyve yeri doldurulamayacak besin grubu. İçerdikleri yüksek oranda lif, antioksidanlar, vitaminler ve mineraller ile sağlıklı gelişmeye en güzel destek. Çocukluk döneminde sebze ve meyve yemeye alıştırılması gelecek yaşlarda kazanılacak sağlıklı beslenme alışkanlıklarına temel hazırlar.
Sebze ve meyvelerin çocuklara yararları nelerdir;
• Büyüme ve gelişmeyi destekler
• Bağışıklığı destekler, kronik hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı korur
• Diş gelişimi, diş ve dişeti sağlığında etkilidir
• Kansızlığı önleme ve kan yapımında yarar sağlar
• Sağlıklı cilt ve göz için gereklidir
• Uygun bir atıştırmalıktır, doygunluk hissi sağlar
• Çocuklarda şişmanlık ve buna bağlı gelişebilecek kalp hastalıkları, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve kanser gibi hastalıkların gelişme riskini azaltır.
• Bebeklerde tamamlayıcı beslenmeye geçildiği zaman kabızlık problemi gelişebilir. Sebze ve meyveler bağırsakların düzenli çalışmasına yardımcı olurlar.
Bebeklerde sebze ve meyveleri 6. Aydan itibaren diyetine ekliyoruz. Çocukların ise günlük diyetinde en az 5-9 porsiyon yer alması gerekiyor. Bir küçük tabak salata 1 porsiyon, 4 kayısı, bir kase kiraz, bir küçük tabak sebze püresi veya sebze yemeği bir porsiyon kabul edilir.
Eğer bebeğiniz 6 aylıktan küçükse verilecek ideal besin anne sütüdür. Anne sütü içerdiği omega-3 yağ asitleri, vitamin ve mineraller ile bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılar, daha iyi gelişmesini ve daha akıllı olmasını sağlar. Hijyen kurallarına en uygun olan sütü bebeklerde yazın sık görülen ishalli hastalıkların önlenmesi için de en güvenilir besin olduğundan yazın da “dışarıda sıcakta durunca bozulur mu?” endişesi duymadan verilebilir. Oda ısısında 4 saate kadar bekleyebilir. Sadece anne sütü ile beslenen bir bebeğe yazın çok sıcak günlerde bile fazladan su vermeye gerek yoktur.
Bu dönem sebzelerinin neredeyse hemen tamamı 6 aylıktan büyük bebekler ve çocuklarca tüketilebilir. Sebze püreleri için kabak, bezelye, semizotu, dolmalık biber, taze fasulye ve patates kullanılabilir. Taze sarımsak bu aylarda bebeğe verilmeye başlanabilir. Meyvelerden ise şeftali ve kayısı rahatlıkla kullanılacak besinlerdir. 8. Aydan itibaren ise börülce, soğan, dereotu, fesleğen, maydanoz gibi çok yararlı bitkiler beslenmeye eklenebilir. 12. Aydan sonra da barbunya, patlıcan, domates öğünlere eklenebilir. Meyve olarak da 8-9. Aydan itibaren kiraz, vişne, karpuz, kavun, erik meyve pürelerinde kullanılabilir.
Yaz sebzelerinin içeriklerini ve yararlarını kısaca belirtecek olursak:
Kabak; Bebeğinin tamamlayıcı beslenmeye başlaması ile birlikte rahat tüketebileceği bir sebze. Besin değeri ama kalorisi düşük. Lif oranı yüksek olduğu için kabızlık sorunu olan çocuklara ve bebeklere verilmesi önerilir. Yeşil fasulye; Taze fasulyeyi her haliyle tüketmeyi severiz. Ancak aldıktan sonra, hemen pişirilmelidir çünkü tazeliğini çabuk kaybeder. Taze yeşil fasulyenin kalorisi oldukça düşük olduğu ve sindirimi rahatlattığı için diyet yapanlara ve kilo vermeye çalışan çocuklara önerilir. Kalorisi düşük olduğu kolayca kilo vermeye yardımcıdır. (100 gramı 31 kalori içerir). Vitamin, minerallar açısından oldukça zengindir ve doymuş yağ içermez. Antioksidan özelliği olan, lutein ve beta-karoten içerir. Bu antioksidanlar çoğu metabolizma hastalığında vücudu koruduğu gibi, yüksek B6, B1, A ve C vitamini içeriği ile vücut direncini artırır, enfeksiyonlara karşı korur. Ayrıca içeriğinde flavonoid bulunduğu için kalp ve damar hastalıkları riskini azaltır, kandaki şeker miktarını düşürerek şeker hastalığında yarar sağlar. Kalsiyum içerdiği için kemik gelişimine yardım eder ve kemik erimesini engeller ve içinde bulunan karotenler ile göz sağlığı için de önemlidir. Hamilelik öncesi ve hamilelik sırasında anne ve bebek için gerekli olan folik asit içerdiği için de bolca tüketilmelidir.
Enginar: Bebeğinize enginarı 8. Aydan itibaren verebilirsiniz. Enginar yemek olarak pişirebileceği gibi, çorbalarda da kullanılabilir. Enginarın dolmasi, zeytinyağlı yemeği daha büyük çocuklar için tercih edilebilir. Lif açısından çok zengindir ve diüretik (idrar söktürücü) etkisi vardır. Bu nedenle eğer çocuğunuz ishal oldu ise ishali ve su kaybını artırmamak için pek tercih edilmemelidir. Ancak, çocuğunuz kabızsa bağırsaklarının çalışmasına yardımcı olur. Enerji veren ve iştah açan bir özelliği de vardır. İçinde bol miktarda potasyum, kalsiyum, fosfor, K vitamini, manganez, A vitamini, B1 ve C vitamini vardır. En önemli özellliği ise karaciğeri temizlemesidir.
Patlıcan: Patlıcanda yüksek oranda lif var. İyi bir A vitamini ve folat kaynağı. Kalsiyum ve K vitamini açısından da güçlü. Ancak içindeki lektin ve nikotin yüzünden 1 yaşına kadar bebeklere vermemekte yarar vardır. Lektin bitki tohumlarinda olup onlari zararlı böceklerden koruyan bir protein. İnsanlar çok miktarda alirsa gluten gibi barsak duvarinda hassasiyet yapabilir, allerjen proteinlerin geçişini artırarak kansızlık, guatr gibi otoimmun hastalıklara yol açabilir. Ayrıca insulin ve leptin hassasiyetiyle obeziteye yol açabilir. Patlican turşusu yapılırsa lektin miktari azalir gene düdüklü tencerede pişirilirrse basınçla lektin parçalanır. O zaman patlıcan yiyelim ama çok miktarda değil.
Kuşkonmaz. Ülkemizde çocuklar beslenmesinde sık kullanılan bir besin değildir. Aslinda hem kan yapımı hem de beyin gelişimi için önemli bir vitamin olan folik asit deposudur. Kuşkonmazın bebekte gaz yapma olasılığı olduğu için bebeğinin gaz sorunun azaldığı 8. aydan sonra kullanılması daha uygun olur.
Bezelye: A, C vitaminleri, demir ve karbonhidrat açısından zengin bir sebze olan bezelye, bebeğinin ilk gıdalarından biri olabilir. Haşlanıp kabukları soyulduktan sonra püre haline getirerek bebeğine verebileceğin bezelye, 6 aylık bebek beslenmesine uygun bir sebze.
Domates: Domates öyle yararlıdır ki “Dünya Domates Topluluğu” bile varmış ve binlerce de domates seven üyesi varmış. Yazın günde 3 domates günlük C vitamini ihtiyacınızı karşılıyor. Tabii A vitamini açısından da çok zengin olduğunu unutmamak gerek. Birde içerdiği likopen çok güçlü bir antioksidan olarak domatesin diğer bir faydası. Bu özellikleri ile hücrelerin ölümünü engelleyerek bizi hastalıklardan korur. Özellikle kalp, sindirim, kanser, gözler ve cilt sağlığı için sayısız faydası vardır. Domates salatalık ve biber bebekler için değil ama 2 yaş üstündeki çocuklar için yaz mevsiminin akla hemen gelen sağlıklı atıştırmalıklarıdır. Bunları çiğ şekilde çocuğa verebilir. Yalnız domatesi bebeğinize verirken dikkatli olunması gerekir zira, domatesin asit oranı fazladır ve bebekte ciltte kızarıklara neden olabilir. Bunu önlemek için domatesi pişirerek verebilirsiniz. Piştiğinde domates asitini kaybeder.
Prof.Dr. Selda Bülbül
Çocuk Beslenme ve Metabolizma Uzmanı