Okyanusların yalnızca Dünya’ya özgü olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz! Güneş Sistemi’nde, buzullarla kaplı uyduların derinliklerinde gizli okyanuslar bulunuyor. Son araştırmalar, Uranüs’ün uydusu Miranda’da saklı bir okyanusun varlığına işaret ediyor. Peki, başka hangi gök cisimlerinde okyanuslar var ve bu okyanuslar yaşam barındırabilir mi?
Uzayda bir gün denize girebilme ihtimalinizi hiç düşündünüz mü? Bilim insanlarına göre, Güneş Sistemi’mizde birçok uydu, yüzeylerinin altında devasa okyanuslar saklıyor. Üstelik bu okyanuslar, karanlık buz tabakalarının ardında yaşam için uygun koşullara bile sahip olabilir.
GÜNEŞ SİSTEMİNİN GİZLİ OKYANUSLARI
Uzayın sonsuz boşluğunda, Dünya’nın mavi sularının bir benzeri olmadığını düşünebilirsiniz. Ancak bilim insanları, Güneş Sistemi’mizin birçok köşesinde devasa su kütleleri keşfetmeye başladı. Fakat bu okyanuslar, bizim bildiğimiz gibi güneş ışığı altında parıldayan su yüzeyleri değil; kalın buz tabakalarının altında, karanlık ve gizemli dünyalar…
Özellikle Jüpiter, Satürn ve Uranüs’ün uyduları, buzla kaplı dış yüzeylerinin altında tuzlu su okyanusları saklıyor olabilir. Son araştırmalar, Uranüs’ün Miranda adlı uydusunda böyle bir okyanusun varlığına işaret ediyor.
URANÜS’ÜN UYDUSU MİRANDA’DA GİZLİ BİR OKYANUS MU VAR?
Miranda, NASA’nın Voyager 2 aracı sayesinde 1986 yılında yakından görüntülenmişti. Tamamen donmuş bir buz küresi olduğu düşünülen bu küçük uydu, yüzeyindeki tuhaf oluklar ve çatlaklarla bilim insanlarının dikkatini çekmişti. Araştırmacılar bu yapıların nasıl oluştuğunu merak etti.
Ekim ayında Planetary Science Journal’da yayınlanan yeni bir çalışma, bu gizemli izlerin sebebini ortaya koyuyor: Miranda’nın kalın buz tabakasının altında, hâlâ varlığını sürdüren dev bir okyanus olabilir. Üstelik bu okyanus, geçmişte yaşam için uygun bir ortam yaratmış, belki de hâlâ yaşam barındırıyor olabilir.
GİZLİ OKYANUSLAR VE YAŞAM UMUDU
Miranda’nın okyanusu, güneş ışığına hiç ulaşmayan, karanlık bir dünyada varlığını sürdürüyor olabilir. Bu durum, Dünya’nın derin okyanus diplerinde, hiç ışık almayan bölgelerdeki canlıları akıllara getiriyor. Fotosentez olmadan yaşamını sürdürebilen bu canlılar, başka gezegenlerde yaşam olasılığına dair umut veriyor.
Bilim insanları, Güneş Sistemi’nde buzla kaplı ama içlerinde okyanus barındıran birçok uydu olduğunu düşünüyor. Bu da bize şunu gösteriyor: Yaşanabilir bir dünya sadece bizim gibi yüzeyinde okyanus olan bir gezegen olmak zorunda değil. Buz tabakalarının altındaki okyanuslar da yaşam için potansiyel barındırıyor.
TİDAL ISINMA VE GİZLİ OKYANUSLARIN VARLIĞI
Dünya’nın iç ısısı, hem oluşumundan kalan ilkel ısı hem de radyoaktif maddelerin bozunması sayesinde devam ediyor. Ancak küçük uydular, bu ısıyı uzun süre koruyamıyor. İşte burada devreye gelgit (tidal) ısınma giriyor.
Miranda gibi uydular, gezegenlerinin çekim kuvveti sayesinde yörüngelerinde hafifçe sallanıyor ve bu hareket, iç kısımlarında sürtünme yaratarak ısı üretiyor. Bu da buzları eritip, okyanusların varlığını sürdürebilmesini sağlıyor.
TİDAL ISINMA VE GİZLİ OKYANUSLARIN VARLIĞI
Dünya’nın iç ısısı, hem oluşumundan kalan ilkel ısı hem de radyoaktif maddelerin bozunması sayesinde devam ediyor. Ancak küçük uydular, bu ısıyı uzun süre koruyamıyor. İşte burada devreye gelgit (tidal) ısınma giriyor.
Miranda gibi uydular, gezegenlerinin çekim kuvveti sayesinde yörüngelerinde hafifçe sallanıyor ve bu hareket, iç kısımlarında sürtünme yaratarak ısı üretiyor. Bu da buzları eritip, okyanusların varlığını sürdürebilmesini sağlıyor.
GEZEGENSEL OKYANUS BİLİMİ VE GELECEKTEKİ ARAŞTIRMALAR
Bilim insanları, Dünya dışında ilk kez gezegensel okyanus bilimi gibi yeni bir bilim dalının doğabileceğini düşünüyor. Uzay görevleri sayesinde, bu gizli okyanuslara ulaşacak araçlar geliştiriliyor.
Örneğin Antarktika’daki Vostok Gölü’nde yapılan sondajlar, bu teknolojilerin test edildiği yerlerden biri. Bu çalışmalar, gelecekte Europa veya Enceladus’un buzunu delip okyanuslarına ulaşabilecek araçlar için yol gösterici olacak.
DÜNYA GERÇEKTEN DE EŞSİZ Mİ?
Tüm bu keşifler gösteriyor ki, suyun olduğu yerler evrende sandığımızdan çok daha fazla. Fakat Dünya, okyanusları yüzeyinde barındıran ve gökyüzünü izleyerek deniz kenarında yürüyebildiğimiz tek yer.
Belki uzak galaksilerde, Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenlerde de atmosfer altında sıvı su okyanusları vardır. Ancak şimdiye kadar bildiğimiz kadarıyla, açık gökyüzü altında okyanuslara sahip olan tek gezegen biziz. Belki de bu, Dünya’yı gerçekten eşsiz yapan şeydir.
Kaynak: Atlas Obscura, US Naval Institue, Ocean Service
